W ramach projektu STAR, Stowarzyszenie dla Dzieci i Młodzieży SZANSA przeprowadziło badania dotyczące przeciwdziałania rasizmowi i niewidzialnemu rasizmowi wśród młodzieży.
Badania miały na celu znalezienie odpowiedzi na następujące pytania badawcze:
– Jak młodzi ludzie postrzegają zjawiska rasizmu i niewidzialnego rasizmu oraz dyskryminacji i mowy nienawiści? Jak rozumieją te pojęcia? I jakie mają doświadczenia związane z tymi zjawiskami?
– jakie są potrzeby młodzieży związane z przeciwdziałaniem tym zjawiskom?
– Jakie praktyki stosowane są w Polsce w celu przeciwdziałania rasizmowi, dyskryminacji i mowie nienawiści?
W badaniach zastosowano następujące metody: analiza danych wtórnych (tzw. desk research), wywiady pogłębione z młodymi ludźmi, grupy fokusowe z młodzieżą i pedagogami szkolnymi oraz eksperyment badawczy.
Młodzi ludzie doświadczają różnych form rasizmu
Młodzi ludzie objęci badaniami nie zauważają zbyt wielu form klasycznie rozumianych zachowań rasistowskich (z wyjątkiem tych, które pojawiają się w mediach i głównie wyrażane są przez grupy skrajnie nacjonalistyczne). Zauważają jednak wiele delikatnych form rasizmu, takich jak: żarty rasistowskie, mowa nienawiści w Internecie. To właśnie mowa nienawiści jest zjawiskiem najbardziej widocznym dla młodzieży – młodzi ludzie nie tylko ją zauważają, ale też sami jej doświadczają.
Niewidzialny rasizm jest zjawiskiem powszechnie akceptowanym
Wszystkie osoby badane wskazują na wszechobecność przemocy werbalnej i używanie słów powszechnie uznanych za obraźliwe w przestrzeni publicznej. Słowa te nie mają tak naprawdę znaczenia – są puste i czasem używane bez konkretnego kontekstu. Badania pokazują, że młodzi ludzie coraz bardzie stają się obojętni wobec mowy nienawiści, szczególnie tej, które występuje w Internecie. Słownictwo rasistowskie stało się częścią powszechnie używanego języka przez młodzież („wszyscy tak mówią”), przez co poziom akceptacji mowy nienawiści wzrósł.
Młodzi ludzie mają problem z definiowaniem rasizmu
Definiowanie rasizmu i niewidzialnego rasizmu okazało się bardzo trudne dla młodych ludzi. Używają raczej tego terminu intuicyjnie, nazywając różne zachowania o charakterze przemocowym. Termin “niewidzialny rasizm” był całkowicie nieznany dla badanych. Młodym ludziom brakuje aparatu koncepcyjnego, by być w stanie poprawnie zdefiniować rasizm.
Ignorowanie mowy nienawiści to najpowszechniejsza forma radzenia sobie z nią
Młodzi ludzie używają różnych strategii, aby poradzić sobie w sytuacjach, kiedy doświadczają mowy nienawiści – wielu z nich ją ignoruje, wychodząc z założenia, że to najlepsza metoda, aby się jej pozbyć. Dla dwojga młodych ludzi, którzy wzięli udział w badaniach ta strategia okazała się bardzo złudna, gdyż brak reakcji spowodował eskalowanie się mowy nienawiści.
Młodzi ludzie mają różne potrzeby dotyczące przeciwdziałania rasizmowi
Młodzi ludzie chcieliby nauczyć się jak rozpoznawać różne formy rasizmu czy dyskryminacji. Chcieliby zdobyć kompetencje, aby odważniej reagować w sytuacjach, kiedy doświadczają rasizmu czy dyskryminacji oraz umieć przekonać swoich rówieśników, którzy pogardliwie wypowiadają się o różnych mniejszościach.
Jest wiele interesujących praktyk związanych z przeciwdziałaniem rasizmowi, mowie nienawiści i dyskryminacji
Takie praktyki rozwijane są głównie przez organizacje pozarządowe, które opracowują wiele materiałów edukacyjnych dot. edukacji antyrasistowskiej lub antydyskryminacyjnej. Kampania Bez Nienawiści zmobilizowała ok. 90 takich organizacji, które realizowały projekty związane z tematyką przeciwdziałania rasizmowi i mowie nienawiści w Internecie.